YANDAL PEDİATRİ

Dört yıllık pediatri uzmanlık eğitiminin sonunda hekimler pediatri uzmanı olmaktadır. Uzmanlık eğitimi sonrasında Devlet Hizmeti yükümlülüğünü tamamlayan pediatri uzmanları, yan dal uzmanlık sınavına (YDUS) girerek yan dal uzmanlığı yapabilmektedir. Pediatri alanında toplam 16 yan dal uzmanlık alanı bulunmaktadır. Pediatri uzmanları mesleki hayatlarını uzman hekim olarak devam ettirmek ile yan dal uzmanı olmak arasında tereddütler yaşayabilmektedir. Pediatri uzmanı olmak ile yan dal uzmanı olmak arasındaki farkları çeşitli parametreler üzerinde değerlendirdik.

1) Mevcut Durum

Pediatri alanında 2014 yılı itibariyle 4601 uzman bulunmaktadır (Sağlık İnsangücü Raporu 2014). Bu sayıya 2011 ile 2019 arasında pediatriye yerleşen 6549 hekimi de eklediğimizde toplam sayı 11.150 olmaktadır. Türkiye’de ki pediatri uzman sayısının 2023 yılında yaklaşık 11.150 olacağını tahmin ediyoruz. Verilerde görüldüğü gibi pediatri uzman sayısında önemli artışlar olacaktır. Özellikle son iki yılda artan kontenjan sayılarının uzman sayısına ciddi şekilde etki edeceği aşikardır. Uzman sayısında artış beraberinde bazı etkilere yol açacaktır:

  • Sağlık Bakanlığı atamalarında kırsal bölgelerin açılma sıklığında artış.
  • Özel sektörde ihtiyacın azalması ve ücretlerin azalması.
  • Akademik kadrolara geçişin zorlaşması.
  •  

Şekil 1. Pediatri uzmanlık alanının son 13 yıl TUS kontenjan sayılarının dağılımı (TUS 2007-2019)

2) Sağlık Bakanlığı Atamaları

Pediatri uzmanlarının atamaları Sağlık Bakanlığı tarafından 2018 ile 2020 yılları arasında açılan (78-90. dönem kuraları) Devlet Hizmeti Yükümlülüğü kuralarında, toplam 854 pediatri kadrosu açılmıştır. Açılan bu kadrolar en fazla Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde yer almaktadır. Pediatri kadrosunun en fazla açıldığı iller; Şanlıurfa 59 kadro, Hakkari 43 kadro, Ağrı 38 kadro, Van 38 kadro ve Muş 35 kadro şeklindedir. Pediatri kadrolarının %65,3’ü ilçe merkezlerinde ve %61,7’si büyükşehir olmayan illerde açılmıştır.

Sağlık Bakanlığı tarafından 2018 ile 2019 yılları arasında isteğe bağlı iller arası yer değiştirme kuralarında toplam 848 pediatri kadrosu açılmıştır. Açılan bu kadrolar en fazla Marmara ve Karadeniz Bölgeleri’nde yer almaktadır. Pediatri kadrosunun en fazla açıldığı iller; Şanlıurfa 59 kadro, Hakkari 43 kadro, Ağrı 38 kadro, Van 38 kadro ve Muş 35 kadro şeklindedir. Pediatri kadrolarının %43,5’i ilçe merkezlerinde ve %34,0’ü büyükşehir olmayan illerde açılmıştır.

Pediatri Yan Dal Uzmanlarının Aatamaları

Sağlık Bakanlığı tarafından 2018 ile 2019 yılları arasında açılan (78-89. dönem kuraları) Devlet Hizmeti Yükümlülüğü kuralarında, toplam 217 pediatri yan dal kadrosu açılmıştır. Açılan bu kadroların %99,5’i il merkezlerinde (sadece 1 kadro ilçe merkezi) ve %77,9’u büyükşehirlerde (%22,1 büyükşehir olmayan iller) açılmıştır. İl merkezinde açılmayan 1 kadro neonatoloji kadrosudur. Diğer 15 yan dal uzmanlık alanının tüm kadroları il merkezinde açılmıştır. Sağlık Bakanlığı tarafından 2018 ile 2019 yılları arasında isteğe bağlı iller arası yer değiştirme kuralarında toplam 603 pediatri yan dal kadrosu açılmıştır.

Açılan bu kadroların %99,2’si il merkezlerinde (sadece 5 kadro ilçe merkezi) ve %88,1’i büyükşehirlerde (%11,9 büyükşehir olmayan iller) açılmıştır. Çocuk kardiyolojisinden 2 kadro, neonatolojiden 2 kadro ve çocuk romatolojisinden 1 kadro ilçe merkezinde açılmıştır. Diğer 13 yan dal uzmanlık alanının tüm kadroları il merkezinde açılmıştır. Bu verilerle beraber isteğe bağlı iller arası yer değiştirme kuralarında kadroların büyük çoğunluğu boş kalmakta ve hekimler rahatlıkla istedikleri kadrolara yerleşebilmektedir. 

Örneğin çocuk kardiyolojisi alanında yer değiştirme kuralarında açılan 69 kadronun 8’ine yerleşen uzman olurken 61 kadro boş kalmıştır. Sonuç olarak yan dal uzmanlık alanlarında il merkezinde veya büyükşehirde çalışabilme imkânı pediatri uzmanlığına göre çok daha yüksektir.

Sonuç olarak akademik kariyer yapabilmek için yan dal uzmanlığı neredeyse olmazsa olmazdır. 

3) Akademik Kariyer

Tıpta birçok alanda uzmanlık sonrası akademik kariyer imkânları bulunurken pediatri uzmanları için bu imkân oldukça sınırlıdır. Genellikle pediatri uzmanları genel pediatri kadrolarında akademik kariyer yapmaktadırlar. Genel pediatri kadrolarının üniversitelerde çok az sayıda olduğu düşünüldüğünde akademik kariyer için yan dal uzmanlığının çok elzem olduğu görülmektedir. Sağlık Bakanlığı isteğe bağlı iller arası yer değiştirme kuralarında kadroların büyük çoğunluğunun boş kaldığını daha önce ifade etmiştik. Bu durum yan dal uzmanlarının muhtemelen Devlet Hizmeti Yükümlülüğü sonrası akademik kariyer için üniversitelere veya özel hastanelere geçtiğini düşündürmektedir. Özelliklede bazı yan dal uzmanlık alanlarında az sayıda uzman olması bu alanların akademik kadro bulma şansını artırmaktadır. 

4) Özel Sektör

Özel hastanelerde ciddi sayıda pediatri kadrosu bulunmaktadır. Sağlık insangücü raporuna göre pediatri uzmanlarının %43’ü özel sektörde çalışmaktadır. Pediatri özel sektörde en yoğun çalışan uzmanlık alanlarından birisidir (41 uzmanlık alanı arasında 5.). Özel hastanelerde özellikle saat 17:00-24:00 arası çocuk polikliniğini açık tutma eğilimi pediatri uzmanlarına özel sektörde olan ihtiyacı artırmıştır. Bununla beraber daha önce bahsettiğimiz gibi uzman sayısında görülen artış, özel sektörde kadro bulma ihtimalini azaltacak ve ücretlerde azalmaya yol açacaktır. Sağlık insangücü raporuna göre yan dal uzmanlarının %4,6’sı özel sektörde çalışmaktadır.

Yan dal uzmanlarının özellikle üniversitelerde çalışması ve sayılarının az olması, özel sektörde daha düşük sıklıkta çalışmayı etkileyen faktörlerdendir. Günümüzde ebeveynlerin çocuklarının tedavisine yönelik yan dal uzmanı talepleri artmaktadır.

Yan dal uzmanı sayısı arttıkça ve toplumda daha bilinir hale geldikçe özel sektörde de talebin gelecekte daha fazla olacağını düşünmekteyiz. Dört ana daldan biri olan pediatride her zaman acil, yoğun bakım ya da yenidoğan hastası ve bunun riskleri ile karşılaşmak mümkündür. Bu nedenle riskin daha az olduğu ve spesifik bilim dalı ile ilgilenmek için son yıllarda hekimler yan dala yönlenmekte veya devlet hizmeti yükümlülüğü görevi sonrası ekonomik tatmin, belirli hasta grubu ile ilgilenmek ve sağlam çocuk takibi (nispeten risksiz hasta) için özel hastanelere geçiş yapmaktadır.

Özel hastaneler ise artan pediatri uzmanı sayısı ve sağlık sistemi nedeni ile oluşan bazı durumlardan faydalanarak daha düşük ücretle hekim çalıştırmak istemektedir. Bu nedenli belirli bir hasta potansiyeline ulaşan pediatristler kendi kliniklerini açarak çalışmaktadır. Kendi kliniğini açarak çalışabilme avantajı yan dal uzmanlarında pediatri uzmanlarına göre çok daha fazladır. Sonuç olarak özel sektörde çalışmak isteyen hekimler için bazı yan dal uzmanlık alanları pediatri uzmanlığından daha avantajlıdır.

5) Teorik Bilgi Yükü

Pediatri alanı uzmanlık dalları arasında teorik bilgi yükü en fazla olan alanlardandır. Bu nedenle hekimler güncel bilgileri takip etmekte ve hastalıklarla ilgili derinlemesine bilgi sahibi olmakta zorlanabilmektedir. Bu durum bazen malpraktis noktasında da sorunlara neden olabilmektedir. Yan dal uzmanlık alanlarında ise teorik bilgi yükü daha dar kapsamlıdır. Bu nedenle güncel bilgileri takip etmek ve hastalıklarla ilgili derinlemesine bilgi sahibi olmak daha kolaydır. Sonuç olarak yan dal ile hekimler teorik ve pratik çalışmalarda belirli bir alana yönelebilmekte ve mesleki başarılarını artırabilmektedir.

6) Çalışma Şartları

Pediatri uzmanları, hastanelerde farklı birimler ile ilgili pek çok konuda görevlendirilebilmektedir. Uzmanlar kendilerini hastanede boşlukları doldurmak için kullanılan bir joker eleman olarak hissedebilmektedir. Ayrıca pediatri uzmanı sayısının artmasıyla birlikte yeterli ekipmanın ve diğer branş uzmanlarının olmadığı ilçe hastanelerine atanan pediatri uzmanları görevlerini yaparken zorluklar yaşamaktadır. Yan dal uzmanlığında ise hekimler sadece alanları ile ilgili daha spesifik bir görev tanımlaması ile çalışmaktadır. Birçok kurumda da yan dal uzmanlarının tek çalıştığını düşündüğümüzde, alanları ile ilgili hizmet işleyişinde karar verici olmaktadırlar. Bilindiği gibi Sağlık Bakanlığı hastanelerinde performansa dayalı ek ödeme sistemi uygulanmaktadır. Bu sistemde de yan dal uzmanları iç hastalıkları uzmanlarına göre daha az hasta bakarak daha fazla performans elde edebilmektedir. “Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Tesislerinde Görevli Personele Ek Ödeme yapılmasına Dair Yönetmelik” isimli yönetmelikte yer alan ve performans puanlaması hesaplamasında kullanılan kadro unvan katsayıları, yan dal uzmanlık alanlarında pediatri uzmanlığına göre daha yüksektir. Özelliklede daha az tercih edilen ve iş yükü fazla olan çocuk acil, çocuk yoğun bakımı ve neonatoloji gibi bölümlerin katsayıları en yüksek belirlenmiştir.

Uzmanlık AlanıKardo Unvan Katsayısı
Pedatri2,89
Çocuk Acil3,18
Çocuk Endokrinolojisi2,98
Çocuk Enfeksiyon hastalıkları3,01
Çocuk Gastroenterolojisi3,01
Çocuk Genetik Hastalıkları2,94
Çocuk Göğüs Hastalıkları3,01
Çocuk Hermatolojisi ve Onkolojisi3,06
Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları2,98
Çocuk Kardiyolojisi3,01
Çocuk Nefrolojisi3,01
Çocuk Metabolizma Hastalıkları2,98
Çocuk Nörolojisi3,01
Çocuk Romatolojisi2,98
Çocuk Yoğun Bakımı3,18
Gelişimsel Pediatri2,98
Neonatoloji3,15

Tablo 1. “Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Tesislerinde Görevli Personele Ek Ödeme yapılmasına Dair Yönetmelik” isimli yönetmelikte yer alan pediatri ve yan dal uzmanlık alanları kadro unvan katsayıları.